Từ những câu chuyện rủi ro thanh toán trong thời gian vừa qua, việc trang bị những phương án khả thi để hạn chế tình trạng trên là điều mà cộng đồng các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt với loại hình doanh nghiệp vừa và nhỏ cần phải lưu ý.
Với sự việc bộ chứng từ chưa được gửi đến đúng ngân hàng tiếp nhận mà nhà nhập khẩu Dubai đã có chứng từ dẫn đến nhà xuất khẩu chưa nhận được khoản thanh toán. Vậy đối với nhà xuất khẩu lần đầu giao thương đối tác mới thì việc sử dụng phương thức thanh toán như tín dụng chứng từ hoặc chuyển tiền bằng điện sẽ là gợi ý được đề xuất – giảm thiểu rủi ro đến mức thấp nhất.
Bên cạnh vai trò của ngân hàng bên mảng thanh toán thì cũng nên đánh bật vai trò của những mắt xích quan trọng như doanh nghiệp xuất nhập khẩu, cơ quan xúc tiến thương mại, các hiệp hội ngành hàng, hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics và cơ quan nhà nước,… có những cơ chế bảo vệ quyền lợi cho nhà xuất khẩu Việt Nam. Thêm vào đó thông tin nên được liên kết theo hướng đồng bộ và quyết liệt để các doanh nghiệp kịp thời nắm bắt, có phương án phù hợp với tình trạnh doanh nghiệp của mình để tránh những rủi ro đáng quan ngại như trên.
Kính mời anh chị và các bạn quan tâm tìm hiểu chi tiết qua bài tham luận của tác giả Hiếu Tú Thành – các thành viên sáng lập ONEX Logistics thực hiện trên tạp chí VLR số tháng 9/2023.
Thông tin về lô hàng 5 container gồm hồ tiêu, hạt điều, quế, hồi trị giá gần nửa triệu đô la Mỹ gặp sự cố thanh toán tại UAE đang là tâm điểm của các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng nông sản nói riêng và doanh nghiệp có hoạt động xuất nhập khẩu nói chung. Nhiều phương án được đề xuất nhằm hạn chế rủi ro trong thương mại quốc tế cho doanh nghiệp Việt Nam
Trao niềm tin cho ngân hàng hay doanh nghiệp logistics?
Nguyên nhân việc nhà xuất khẩu Việt Nam chưa nhận được thanh toán từ phía người mua ở Dubai (quốc gia nhập khẩu) như chúng ta đã biết là do bộ chứng từ chưa được gửi đến đúng ngân hàng tiếp nhận mà người nhập khẩu lại nhận được bộ chứng từ. Nếu như thông tin nêu trên là đúng thì chắc chắn rằng vai trò và trách nhiệm của đơn vị chuyển phát nhanh quốc tế (vận chuyển bộ chứng từ) là không nhỏ. Tuy nhiên ở góc độ kinh doanh, để kiểm soát rủi ro chúng ta không thể chỉ trông cậy hoàn toàn vào các đơn vị này. Đó là chưa kể quy chế về đền bù chứng từ thất lạc hoặc giao sai đối tượng đã được các đơn vị chuyển phát nhanh giảm thiểu trách nhiệm tối đa, kể cả việc xác định trị giá bồi thường cũng không phụ thuộc vào giá trị của bản thân các loại chứng từ mà họ nhận vận chuyển.
Câu hỏi được đặt ra là tại sao các doanh nghiệp xuất khẩu trong trường hợp này lại không sử dụng phương thức thanh toán là tín dụng thư chứng từ (Letter of Credit – L/C) hay phương thức phổ biến hơn là chuyển tiền bằng điện (Telegraphic transfer – T/T). Trong trường hợp các doanh nghiệp lần đầu tiên giao dịch với nhau hoặc chưa có được sự tin tưởng nhất định thì phương thức L/C luôn được khuyến khích. Theo các quy định tại Quy tắc và Thực hành thống nhất Tín dụng chứng từ hiện hành UCP600, cho phép ngân hàng đứng tên với vai trò là người nhận hàng (consignee) thay vì nhà nhập khẩu thực tế. Khác với phương thức D/P chịu sự quy định bởi quy tắc thống nhất về nhờ thu URC522, phương thức tín dụng thư chứng từ đảm bảo được trường hợp bộ chứng từ bị thất lạc hoặc đơn vị vận chuyển giao sai đối tượng thì người nhận được bộ chứng từ cũng không thể hoàn tất thủ tục nhập hàng do chưa hoàn tất thủ tục ký hậu chuyển nhượng tại ngân hàng.
Mặt khác, theo nhận định của tiến sĩ Byron Lee – Chủ tịch hiệp hội Logistics và vận chuyển đường biển tại Hongkong (HKSTLA) cho rằng phương thức thanh toán T/T tưởng chừng chứa đựng nhiều rủi ro nhưng nếu nhà xuất khẩu kết hợp với một đơn vị Logistics uy tín và có hệ thống mạng lưới đại lý quốc tế (Network Agent) tốt thì việc cấp Vận đơn điện giao hàng (Surrendered B/L hay Telex Release) cho đúng đối tượng sau khi nhận được thanh toán theo hợp đồng là điều hoàn toàn có thể kiểm soát được. Như vậy, vai trò của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực Logistics đặc biệt có liên quan đến vận chuyển quốc tế luôn đóng vai trò quan trọng ngoài việc đưa hàng hóa đến đúng nơi yêu cầu mà còn góp phần đảm bảo việc giao hàng đúng người và đúng lúc.
Câu chuyện cần sự vào cuộc của cấp quốc gia
Bên cạnh việc phối hợp chặt chẽ với đơn vị trung gian tài chính như ngân hàng hay các đơn vị Logistics thì doanh nghiệp xuất khẩu luôn phải chú ý đến các yếu tố bất thường dù là nhỏ nhất trong bất kỳ hoạt động thương mại quốc tế nào của mình. Lấy ví dụ như thời gian thành lập của nhà nhập khẩu hay ngân hàng tại quốc gia nhập khẩu có điểm uy tín nhất định hay không. Tuy nhiên việc xác minh các yếu tố trên chưa bao giờ là dễ dàng đặc biệt là đối với doanh nghiệp kinh doanh vừa và nhỏ tại Việt Nam.
Từ những khó khăn trên, thiết nghĩ vai trò của các cơ quan xúc tiến thương mại, tham tán thương mại tại các nước hay cục xuất nhập khẩu nên có những cơ chế và công cụ hỗ trợ, bảo vệ nhà xuất khẩu Việt Nam đặc biệt là đối với nhóm mặt hàng khó truy xuất nguồn gốc và dễ dàng chia nhỏ, bán lại như nông sản. Cụ thể các hoạt động có thể kể đến như cung cấp danh sách các nhà nhập khẩu thuộc diện cảnh báo hoặc các vùng kinh tế đang phát sinh các tình huống liên quan đến lừa đảo quốc tế.
Ngoài ra việc liên kết thông tin giữa các quốc gia khác nhau nên được thực hiện đồng bộ và quyết liệt nhằm lành mạnh hóa hoạt động thương mại quốc tế cũng như cập nhập các quy định mới liên quan đến hoạt động tài chính nhằm phù hợp với thực tiễn kinh doanh. Trong trường hợp của các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản nêu trên, việc chứng minh bất kỳ nhân viên ngân hàng nào (ngay cả bộ phận bảo vệ) nhận được bộ chứng từ từ đơn vị chuyển phát, đồng thời chính người mua hàng (consignee) đã làm thủ tục nhận lô hàng đúng theo hợp đồng thì việc thanh toán cho nhà xuất khẩu là hoàn toàn có căn cứ. Một lần nữa, chúng ta thấy rằng trong kinh doanh nói chung và thương mại quốc tế nói riêng, vai trò của các hiệp hội ngành hàng, hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ logistics, các cơ quan nhà nước đại diện ở nước ngoài đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp phần nào giúp giải quyết khó khăn và giảm thiểu tổn thất khi sự cố xảy ra.
Một số bài viết các bạn có thể quan tâm:
Hiểu chuỗi từ chuối
Pop-up offline: Từ Sinh viên đến Thực tập sinh
